Gümrük Mevzuatına Giriş

Bu makalemizde, Türkiye'de sıkça güncellenen ve önemli bir konu olan gümrük mevzuatına odaklanacağız.Gümrük mevzuatının tanımı yaptıktan sonra, mevzuata yön veren temel düzenlemeler, gümrüklerde uygulanan mevzuatlar, gümrük mevzuatının kapsamını açıkladıktan sonra kısa bir şekilde 4458 sayılı gümrük kanunu ve gümrük yönetmeliğini açıklayacağım.

Her ülkede vergi sistemine ek olarak gümrük sistemi bulunmaktadır. Bu iki sistem, uygulamada birbirleriyle sıkı şekilde ilişkilidir ve birbirlerini tamamlarlar. Gümrük işlemleri ile gümrük vergilerini düzenleyen mevzuat, bu mevzuatı uygulayan idare, idarenin faaliyet gösterdiği alanlar ve binaların oluşturduğu organik yapıya gümrük sistemi adını veriyoruz.

Gümrük sistemi iki önemli unsurdan oluşur. Bunlar;

a. Gümrük mevzuatı,

b. Gümrük örgütüdür.

Yasal düzenlemenin “gümrük mevzuatını”, gümrük örgütünün ise “gümrük teşkilatını” ifade ettiğini söyleyebiliriz.

Gümrük Mevzuatına Yön Veren Temel Düzenlemeler

Türkiye’nin gümrük mevzuatı ile ilgili hükümler, genellikle Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Dünya Gümrük Örgütünün (DGÖ) kararlarına dayanmaktadır.

Dünya Ticaret Örgütü; Mal ve hizmet üreticilerine, ihracatçılara ve ithalatçılara yardım ederek, dünya ticaretini kolaylaştırmak ve ticaret kapasitesini artırmayı amaçlar.

Dünya Gümrük Örgütü 'de daha çok gümrük uygulamalarını düzenler ve üye ülkelerde tek düzeliğin sağlanmasını amaçlar.

Gümrüklerde uygulanan mevzuatlar

• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu

• Gümrük Yönetmeliği ve Gümrük Tebliğleri

• Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği

• Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği

• Uluslararası Sözleşmeler

• WTO Kıymet Anlaşması

• ATA Karneleri Sözleşmesi

• TIR Sözleşmesi

• Konteynerle İlgili Gümrük Sözleşmesi

• Ortak Transit Sözleşmesi

• Kyoto Sözleşmesi vs.

• Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararları

• 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu

• Kambiyo Mevzuatı

• Katma Değer Vergisi Kanunu

• Özel Tüketim Vergisi Kanunu

• Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki Kanun

Gümrük Mevzuatının kapsamı şu şekilde sıralanabilir

• Dış ticarete konu eşyanın Tarifesinin (HS code) tespiti

• Eşyanın Menşe (milliyetinin) tespiti

• Eşyanın gümrük vergilerine esas kıymetinin tespiti

• Eşyanın tabi tutulacağı Gümrük Rejiminin ve rejimlerin usul ve esaslarının tespiti

• Eşyanın ve eşyayı taşıyan taşıma araçlarının takip edeceği prosedürler, kullanılacak belgelerin belirlenmesi

• Basitleştirilmiş usullerle ilgili usul ve esasların belirlenmesi

• Dış ticarete konu eşyanın vergilerinin tahakkuku/tahsili veya teminata bağlanması ile ilgili usullerin tespiti

• İdari işlemlere/vergi tahakkukuna itiraz ve ihtilaflarla ilgili usullerin tespiti

• Uzlaşma işlemleri

• Dış Ticaret ihlallerine ilişkin suç ve kabahatlerin belirlenmesi ve uygulanacak yaptırımlar

4458 Sayılı Gümrük Kanunu

Türkiye'de, 1972 yılında yürürlüğe giren 1615 sayılı eski Gümrük Kanunu tam 28 yıl boyunca yürürlükte kaldı. Ancak, 2000 yılında gerçekleşen gümrük mevzuatı reformuyla birlikte 27 Ekim 1999 tarihinde kabul edilen ve 5 Şubat 2000 tarihinde yürürlüğe giren 4458 sayılı yeni Gümrük Kanunu ile Türkiye'de yeni bir dönem başladı.

4458 sayılı Gümrük Kanunu, Türkiye gümrük bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıtlara uygulanacak gümrük kurallarını belirtir. Kanun, 13 kısım, 248 esas ve 6 geçici maddeden oluşur ve temel olarak Avrupa Birliği'ne uyum sağlamayı ve Türkiye'de etkili bir gümrük rejimine işlerlik kazandırmayı hedefler.

Gümrük mevzuatının temel unsuru olan Gümrük Kanunu'nun iyi bilinmesi için Kanun'un sistematiğinin bilinmesi önemlidir. Çünkü sistematik bilindiği takdirde Kanunun düzenleniş amacı ve ulaşılmak istenen hedefler daha iyi anlaşılacaktır.

KISIM	BAŞLIK	MADDE NO
BİRİNCİ	Genel Hükümler	1-14
İKİNCİ	Gümrük vergileri ile eşya ticareti konusunda öngörülen diğer önlemlerin uygulanmasına ilişkin unsurlar	15-32
ÜÇÜNCÜ	Taşıtların kontrolü ve gümrük bölgesine getirilen eşya gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulana kadar uygulanacak hükümler	33-54
DÖRDÜNCÜ	Gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanım	55-163
BEŞİNCİ	Türkiye gümrük bölgesinden çıkan eşya	166
ALTINCI	Özellik gösteren faaliyetler	167-171
YEDİNCİ	Sınır ticareti	172
SEKİZİNCİ	Diğer gümrük işlemleri	173-180
DOKUZUNCU	Gümrük yükümlülüğü	181-217
ONUNCU	Diğer hükümler	218-230
ON BİRİNCİ	Cezalar	231-241
ON İKİNCİ	İtirazlar	242-245
ON ÜÇÜNCÜ	Yürürlükten kaldırılan hükümler, geçici maddeler ve yürürlük	246-248 GM: 1-6

4458 sayılı Gümrük Kanunu, Türkiye gümrük bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıtlara uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektedir.

Gümrük kanunu tam metnine ulaşmak için bu linki ziyaret edebilirsiniz.

Gümrük Yönetmeliği

4458 sayılı Gümrük Kanunu bir çerçeve kanun olduğu için bütün ayrıntı ve uygulama Gümrük Yönetmeliği içinde toplanmıştır. Bu yüzden Gümrük Yönetmeliği uygulamada büyük önem arz etmektedir.

Gümrük Yönetmeliği, 27.10.1999 tarih ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na dayanılarak gümrük idarelerinde yapılacak gümrük işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere o dönemdeki Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca (yine o dönemdeki Gümrük Müsteşarlığı) hazırlanarak 31 Mayıs 2002 de Resmî Gazete’nin mükerrer 24771 sayılı nüshasında yayımlanmıştır. Yönetmelik hükümleri Ticaret Bakanlığınca yürütülür.

Yönetmelikte yer alan ikinci madde de de açıklandığı üzere; Yönetmelik, 27/10/1999 tarih ve 4458 sayılı Gümrük Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır.

Gümrük Yönetmeliğinin amacı, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun yönetmelikle düzenlenmesini öngördüğü konuları düzenlemek ve uygulamaya yön verecek hususlara açıklık getirmektir. Bu amaçla Yönetmelik, kanunda belir ilmiş olan konuları ayrıntılı biçimde ele alır ve düzenler.

Bir örnek vermek gerekirse; gümrük kanunununda belirli durumlarda ithale konu eşyadan numune alınması gerekliliği hüküm altına alınmıştır. Ancak muayene için alınacak numunenin eşyanın büyüklüğüne ve türüne göre ne kadar olacağı gümrük yönetmeliğinde düzenlenmiştir.

Gümrük yönetmeliği tam metnine ulaşmak için bu linki ziyaret edebilirsiniz.